Eleçek, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi Hükûmetler Arası Komitesinin 4 ve 9 Aralık 2023 tarihlerinde yaptığı 18. oturumunda oy birliğiyle kültürel miras listesine kabul edildi.
Böylece Kırgız başlığı “Eleçek”, Kırgızların UNESCO’nun somut olmayan kültürel miras listesinde yer alan 15. kültürel miras olarak kayda geçti.
Eleçek kadınların ailedeki statüsü ve soyunu simgeler.
Kırgızların kültürel değeri olarak bilinen, önemsenen ve resmî kutlamalarda kadınlar tarafından takılan “Eleçek”in tarihi bin yıl öncesine dayanıyor. Kadınların ailedeki statüsü ve soyunu simgeleyen “Eleçek”, her ne kadar farklı dönemlerde farklı biçimlere sahip olsa da, genellikle uzunluğu 15 ile 40 metre arasında değişen beyaz tülün sarılmasıyla hazırlanıyor. “Eleçek” kadınların saç örgüleriyle birlikte, gümüş takılar, mercan ve madeni paralarla süsleniyor.
“Eleçek” doğum sırasında çocuk sargısı olarak kullanılıyor.
Göçebe hayat dönemlerinde “Eleçek”, özellikle göç veya savaş dönemlerinde başlık olarak kullanılmasının yanında başka önemli fonksiyonlara da sahipti. Özellikle doğum sırasında çocuk sargısı olarak kullanılan “Eleçek”, hayatını kaybedenler için ise kefen bezi olarak kullanılıyordu.
Kırgızistan Kültür Bakanlığı, “Eleçek”in kültürel bir değer olarak korunması ve genç nesillere aktarılması için yapılan çalışmaları desteklemekte. Bu amaçla sergiler, festivaller ve moda gösterileri düzenleniyor.
Eleçek, başlarına giydikleri başlık Kırgız kadınlarının güzelliğini, duruluğunu ortaya çıkaran en önemli ögelerden birisidir.
Bunu ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov “Manas Destanı nasıl Kırgız halkının ruhaniyetinin zirvesiyse, Eleçek de Tanrı Dağlarının Zirvesi gibi, Kırgız kadınlarının güzellik anıtıdır” diyerek tanımlar.
(Burak Otak)
